گیتار

سازگیتاریک ساز کلاسیک واز دسته ی سازهای زهی می باشد. چوب بکاررفته درصفحه بالایی گیتارازجنس اسپیروس ویا سه لایی وصفحه زیرین آن نیز ازجنس افرا ویا سه لایی می باشد.گیتار از 6 سیم تشکیل شده است که سه سیم تریپل یا زیر(سیم های 1 و 2 و 3 ) ازجنس نایلون یا پلیمرهای امثال آن هستند که یکپارچه وبدون مغزی جداهستند وسیم های باس یا بم(سیم های 4 و 5 و 6 ) از محوری شامل الیاف ابریشمی که حول این محور،سیم پیچی ازجنس مس روکش شده بانقره یا برنزپیچیده شده تشکیل شده است.هرسیم دارای قطر دقیقی است که کشش خاصی را تحمل می کند و در محدوده ی معینی ازدامنه ی اصوات ایجاد فرکانس می کند.

دسته ی گیتاراز چوب افرا ست وازچند قسمت تشکیل شده است:

• سردسته: این قسمت از لحاظ فرم وزیبایی حائض اهمیت بوده وساخت آن طوری بایدطراحی شودکه درامر کشش سیم هاونصب گوشی کوک اختلالی ایجاد نشود ودرنظرخریدارهم زیبا جلوه کند.
• قسمت میانی :این قسمت درنوازندگی رکن اساسی داردوبایدمتناسب با دست وانگشتان نوازنده یا هنرجو باشد.
• پاشنه: ازلحاظ نصب دسته به بدنه حائض اهمیت است.بایداز استحکام وفرم خوبی برخوردار باشدتا دسته از بدنه جدا نشدهونوازنده را حین اجرا درقسمت انتهایی دسته دچار مشکل نکند.
• تخته پرده بندی یا گریف:درنوازندگی وصدادهندگی صحیح نقش اساسی دارد.اهمیت آن تا حدی است که اگر پرده ها روی آن دقیق سرجایشان نصب نشوند،ساز به دلیل کوک نشدن فاقد ارزش می باشد.
• پرده یا فرت: قطعات فلزی ازجنس برنج یا فولاد بوده که برای آکورد گیری و نت گذاری روی گریف گیتار نصب میشود.

درکارگاه ساز شیراز گیتارهای ساده و کات وی دیاموند(Diamond)،در22رنگ گوناگون وسایزهای مختلف استاندارد برای سنین وسلیقه های متفاوت تولید میشود.

تار

تار ازسازهای زهی است که با زخمه نواخته می شود.درگذشته تار ایرانی 5 سیم یا 5 تار داشت.غلامحسین درویش یا درویش خان سیم ششمی به آن افزود که همچنان به کار می رود. کاسه ی تاربیشتر از کنده ی کهنه ی چوب توت ساخته می شود که هرچه این چوب کهنه تر باشد به دلیل خشک بودن،تار دارای صدای بهتری خواهد بود.

قسمت کاسه یا شکم تاربه دو قسمت بزرگ وکوچک تقسیم می شود که قسمت کوچک رانقاره می گویند.روی کاسه ونقاره ی تار پوست کشیده می شود.خرک تار برپوست کاسه تکیه کرده است.قسمت نقاره درانتهای بالایی به دسته متصل شده است.دسته ی تار معمولا ازچوب گردو ساخته می شود.بر کناره های سطح جلویی دسته دو روکش استخوانی چسبانده شده است که این استخوان معمولا از استخوان شتر تهیه میشود.دور دسته،پرده هایی عمود برطول آن با فواصل معین بسته شده است.تعدادپرده ها امروزه 28 است.سازهای قدیمی با 25 پرده ساخته میشده است. جعبه ی گوشی در انتهای بالایی دسته قرار گرفته و از هر طرف 3 گوشی برسطوح جانبی جعبه کار گذاشته شده است.سیم های تار 6 عدد می باشد که از انتهای تحتانی کاسه شروع شده،از روی خرک عبور می کند ودرتمام طول دسته کشیده شده تا بالاخره به جعبه ی گوشی ها داخل ودر آنجا به دور گوشی ها پیچیده می شوند.

سیم های شش گانه ی تار عبارتند از: دوسیم سفید(پایین)که همصدا کوک می شوند.دوسیم زرد همصدا،یک سیم سفید نازک(بنام زیر) وبالاخره یک سیم زرد(بم)،که دوتای آخری غالبا به فاصله ی اکتاو کوک می شوند.

سنتور

سنتور از سازهای زهی-کوبه ای سنتی ایران است.این ساز متشکل از دوصفحه ی ذوزنقه ای شکل است که با کلاف های چهارگانه ی جانبی به یکدیگر متصل شده است.جنس صفحه رو وزیر وهمچنین کلاف هاازچوب گردو می باشد.هنگام نواختن بلندترین ضلع ذوزنقه نزدیک به نوازنده وکوتاهترین ضلع و موازی باضلع قبلی دور از نوازنده قرار می گیرد و دو ضلع جانبی باطول برابردوضلع قبلی رابطور مورب قطع می کند. جعبه ی سنتور مجوف است وتمام سطوح جعبه چوبی است.

داخل جعبه ی سنتور پل هایی استوانه ای شکل بین صفحات زیر ورو درمحل هایی معین چسبانده می شود.این پل ها فشار صفحه ی رو راکنترل وازتغییرشکل یافتن صفحه جلوگیری می کنند.پل ها ضمنا درایجاد تعادل وتن صدای ساز نیز موثرند.بر روی سطح فوقانی دو ردیف خرک چوبی قرار دارد.ردیف راست نزدیک تر به کناره ی راست ساز است وردیف چپ کمی بیشتربا کناره ی چپ فاصله دارد.تعداد خرک های سنتور 18 عدد است که 9 عدد درسمت چپ و 9 عدد درسمت راست قرار دارد.ازروی هر خرک یک گروه 4 تایی سیم که همصدا کوک می شوند میگذرد. ولی هرسیم به گوشی معینی پیچیده می شود.

گوشی های سنتور 72 میله ازجنس فولادیا فلزات ضد زنگ هستندکه در ردیف های 4 تایی(جمعا 18 ردیف)در داخل بدنه ی کلاف سمت راست سنتور قرارگرفته اند. شیطانک دوقطعه چوب باریک،بلند وکم ارتفاع به طول ذوزنقه اند که در طرفین راست وچپ صفحه ی رویی سنتورچسبانده شده اندو روی آن شیار کم عمقی برای عبور سیم ایجاد شده است. سنتور 72 سیم داردکه 36 سیم آن در گروههای 4 تایی روی 9 خرک طرف راست قرار دارندورنگشان زرد وازآلیاژ مس یابرنج و 36 سیم آن نیزدر گروههای 4 تاییروی 9 خرک سمت چپ قرار دارندورنگشان سفید وفلزی فنری هستند.

سنتور بادو مضراب چوبی نواخته می شود،که هریک ازین مضراب هااز 3 قسمت تشکیل شده است.

• حلقه ی مضراب که حالت نیمدایره دارد بایک زایده ی کوچک درانتهای آن.باانگشت های سبابه ومیانی دورحلقه را می گیرند.
• ساقه ی مضراب که ترکه ای باریک بین حلقه وسرمضراب است.
• سرمضراب کمی پهن تر ساخته میشود وقسمتی ازمضراب است که با سیم ها برخورد میکند.برای ایجاد یک صدای گرم ولطیف تر سرمضراب را با یکتکه کوچک پارچه ی ضخیم بنام نمد میپوشانند.

کمانچه

کمانچه ازجمله سازهای زهی- آرشه ای است وجنس قسمتهای مختلف آن چوب،پوست،استخوان وفلز می باشد.این ساز رامعمولا ازچوب عمل آمده ی درختان توت وافرا میسازند. قسمت اصلی کمانچه کاسه ی آن است که این کاسه هنوز ازنظرجنس چوب،اندازه وشکل یکسان وتثبیت شده نیست.

ازنظرشکل کاسه هارا به صورت کروی یامخروط ناقص درست می کنند.کاسه هایی که به شکل مخروط ناقص هستند اکثرا پشت باز،ازچوب توت ویک تکه ساخته می شوند.کاسه های کروی (که کمانچه ی نریمان نیز ازهمین دسته میباشد)به صورت یک تکه وترکه ای هستند.درکمانچه های ترکه ای کاسه ازبهم چسبیدن ترکه هایی که درروی قالب خم شده اند ساخته می شود.دسته ی کمانچه برخلاف کاسه تقریبا به یک شکل ساخته میشود،وازجنس چوب گردو می باشد.درگذشته کمانچه دارای 3 سیم بوده است اما امروزه با 4 سیم ساخته میشود.بنابراین 4 سیم ودرنتیجه 4 گوشی روی دسته ی کمانچه قرارمی گیرد.واین سیم ها پس از ردشدن از روی شیطانک وعبور از روی دسته وکاسه به سیم گیر وصل می شوند.خرک معمولاازجنس چوب یا استخوان است که با پایه ی کوچک خود روی پوست کاسه قرارمی گیرد.خرک راکمی کج قرار می دهند به صورتی که طول سیم اول راکمتر و طول سیم چهارم را زیادتر کنند.روی خرک شیارهای کم عمقی وجود دارندکه فاصله ی سیم ها را نسبت بهم ثابت نگه می دارد.

روی دهانه ی کمانچه، پوست کشیده می شودکه معمولا ازجنس پوست شکم گاو است.خرک روی پوست قرار میگیردوسیم ها بافشار،خرک رابه پوست می چسبانند. کمانچه به وسیله ی یک پایه ی میله ای شکل فلزی که درقسمت سیم گیر به کاسه وصل شده است روی زمین یا پای نوازنده قرار می گیرد.